Met veel belangstelling en genoegen heb ik het boek ‘De oorlog tegemoet’ gelezen van Lodewijk Petram en Samuel Kruizinga. De recensie van dit boek op deze website door Gijs Mulder voegde belangrijk commentaar toe. Maar toch bekruipt mij steeds meer het idee, ook in kranten en tijdschriften, dat men het nodig vindt om, voor mijn gevoel ietwat ranzig, de actualiteit van Nederlandse IS-strijders in Syrië en Irak er omwille van de publieke belangstelling van dit moment bij te moeten slepen. Het vergelijken van het “kalifaat” met de Spaanse Republiek zou duidelijk heel absurd zijn. Maar de vergelijking tussen IS-strijders uit Nederland nu en de Nederlandse Interbrigadisten meer dan tachtig jaar geleden is niet veel minder ongerijmd.

IS-strijders zijn, daar is ieder normaal mens het over eens, massamoordenaars, vrouwen- en kinderverkrachters, mensenhandelaars en sadisten. Dat vinden ze zelf ook, maar zij zijn de ware gelovigen en dan mag dat. De vrijwilligers in de Internationale Brigades hebben zich nooit aan deze inhumane daden bezondigd. Kortom, al hadden ze beiden de Nederlandse nationaliteit en vochten voor of in een ander land, zo’n vergelijking is ongepast.

Wat zowel Petram en Kruizinga, als Mulder niet noemen is de steun binnen de Nederlandse samenleving voor de Spaanse Republiek. De verschillen tussen de interbrigadisten en jihadisten zijn niet alleen duidelijk, er werd wel degelijk bij terugkeer anders met ze omgegaan, zij het niet zozeer door de Nederlandse overheid. De waardering voor de Nederlandse Interbrigadisten was groot binnen een niet te verontachtzamen deel van de Nederlandse bevolking.

Moslims binnen de Nederlandse samenleving vormen een groep van ca. zes procent. Een minderheid binnen deze geloofsgroep koestert sympathie voor het kalifaat. Maar steun voor IS-strijders is binnen de Nederlandse Islam minimaal.

De wettig gekozen regering van de Spaanse Republiek had de sympathie van toch wel de helft van de Nederlandse bevolking. Ook de steun voor de Internationale Brigades en de bewondering voor de Nederlandse vrijwilligers in die brigades was groot. SDAP, CPN en OSP/RSP later samen RSAP haalden in de jaren dertig bij verkiezingen steeds een kwart van de stemmen. Deze partijen hadden vaak de meerderheid in de gemeenteraad van de grote steden en vooral in de arbeiderswijken liep het aantal stemmers voor die partijen op tot ca. 80 procent. 

Er was echter ook sympathie voor de antidemocratische rechts-conservatieve militaire coupplegers binnen de Nederlandse samenleving. Vooral de steun van een grote groep binnen het katholieke volksdeel, het rechtse protestantisme en de Liberale Staatspartij voor de Franco-fascisten was helaas opvallend. Zij vormden tevens de regering, het justitieapparaat en de rechterlijke macht en hadden voor wat hun negatieve houding ten opzichte van de wettig gekozen Spaanse regering betreft de steun van de NSB en de rechtse pers met als vanouds ‘De Telegraaf’ op kop. En prins Bernhard, toen nog lid van Hitler’s NSDAP vond het een leuke grap om op zijn verlovingsfeest in een Franco-uniform rond te paraderen. Zo’n deugniet! Door bovenstaand volksdeel werden de Spanjestrijders gestigmatiseerd en van overheidswege gemarginaliseerd en als Nederlanders van hun rechten beroofd. 

Voor een ander groot deel van de Nederlandse bevolking waren deze antifascistische strijders de helden van de dag en werd er nog tientallen jaren later (en nog steeds!) met bewondering over hen gesproken. 

Ton Hegeraad, medewerker spanjestrijders.nl