In 2019 overleed Rosa Ruivenkamp, zuster van spanjestrijder en verzetsman Evert Ruivenkamp. In haar nachtkastje vond haar zoon Evert – vernoemd naar zijn vermoorde oom– een blauw schrift. Het bleek het dagboek te bevatten waarvoor Evert Ruivenkamp in 1938 in Spanje aantekeningen had gemaakt en die hij in de loop van de jaren daarna – tot zijn arrestatie in 1943- had uitgeschreven. 

Neef Evert realiseerde zich de historische waarde ervan; voor de familie maakte hij een transciptie en via via kwam die in mijn handen. Op de website spanjestrijders.nl stond al een beknopte biografie van Evert Ruivenkamp en dit was een ongekende aanvulling. Er zijn niet veel egodocumenten overgebleven van de Nederlanders die deelnamen aan de Spaanse Burgeroorlog ( 1936-1939). Brieven naar het thuisfront zijn voor een groot deel vernietigd toen de Duitsers in 1940 Nederland bezetten en alle documenten met betrekking tot Spanje compromitterend materiaal waren geworden.  Dat het dagboek van Ruivenkamp de oorlog heeft overleefd, is al een wonder.

Ik was meteen getroffen door het dagboek. Het is onopgesmukt, eerlijk, nu eens vrolijk en dan weer heel droevig of woedend. Het is het verhaal van een 22-jarige Haagse jongen die besluit in een ver, onbekend land te gaan vechten voor de mensen daar. 

Het is ook een tijdsbeeld: het einde van de roerige jaren ’30, de dreiging van een wereldoorlog, het fascisme dat in Italie en Duitsland zegeviert. Evert heeft in DenHaag kennis gemaakt met Duitse vluchtelingen. Eigenlijk wilde hij al eind 1936 samen met een groep Duitse kameraden vertrekken – talloze Duitsers zijn via Nederland naar Spanje gegaan. Maar zijn moeder smeekte hem daar van af te zien. Maart 1938 vertrekt hij toch, hij laat het zijn moeder pas weten als hij al onderweg is. In zijn zak een pakje sigaretten voor zijn Duitse vriend Willi Rentmeister, met wie hij zijn acht maanden in Spanje grotendeels doorbrengt en die in zijn dagboek een grote rol speelt. 

Hoe het Evert in Spanje verging en wat er daarna gebeurde: zijn huwelijk met de Spaanse verpleegster Rosario Plana, weduwe van zijn in Spanje gesneuvelde vriend Willy de Lathouder, Ruivenkamps aandeel in het Nederlandse verzet, zijn arrestatie en dood in 1943, de wonderlijke geschiedenis van de urn met zijn as die pas in 1957 in Duitsland werd teruggevonden – het is te lezen in: