Via het contactformulier van de site spanjestrijders.nl meldde de Catalaanse historicus Josep Munté i Mateu dat hij de graven van twee Nederlandse Spanjestrijders had gevonden. Op de gemeentelijke begraafplaats van La Bisbal de Falset het graf van Pieter Simon Grooteveld en in Torre de Fontaubella het graf van Eliza Roozendaal. Beide dorpen liggen in de “comarca” Priorat, Catalonië.  Familie van Grootveld hebben we niet gevonden. Eliza Roozendaal had een zuster. Haar kleindochter schrijft: 

Het ongekende verhaal over Eliza Roozendaal.

Over Eliza ( Liza genoemd), de enige broer van mijn oma Cornelia Roozendaal, heeft ze me nooit iets verteld. Hun moeder, mijn overgrootmoeder- opoe Truusje genoemd- heeft geen gemakkelijk leven gehad. Ik herinner me haar als een lief, zwijgzaam, oud, klein vrouwtje. Ze droeg de traditionele Zuid-Bevelandse klederdracht, evenals mijn oma. Aanvankelijk werkte ze als dienstbode bij een ‘grote’ boer ( herenboer) in Schore. Ze kreeg 2 kinderen, Cornelia en Eliza, van haar eerste man, Adriaan Wouter Roozendaal, die als dagloner zijn gezin moest onderhouden. Dagloner zijn, betekende in die tijd: armoede. Er waren nauwelijks sociale voorzieningen en als de oogst slecht was, had een dagloner geen inkomen. Sommige boeren gaven hun knechten wat ‘loon in natura’, zoals aardappels, eieren, boter en melk, maar helaas waren niet alle herenboeren begaan met het lot van hun dagloners. Adriaan Wouter Roozendaal overleed op heel jonge leeftijd: Eliza was nog maar ruim een half jaar oud.  Mijn overgrootmoeder kreeg diaconale hulp van de Hervormde Kerk uit Schore en hertrouwde na 4 jaar. Ze  was analfabeet, maar Eliza en zijn 3 jaar oudere zus Cornelia doorliepen de lagere school in Schore. De armoede die mijn oma Cornelia thuis, bij opoe Truusje, gekend had, was voorbij na haar huwelijk ( 1920) met mijn opa, Dignus Zandee, die een sterke, ondernemende man was. Opa Dignus begon een eigen bedrijfje in klein-fruit en ’s winters was hij klompenmaker. Zijn zwager Eliza bleef ongetrouwd en vertrok begin 1929 op de fiets naar Krommenie, waar Anna, een zus van zijn moeder,  woonde, adres: Talmastraat 5. ( bron: Goessche Courant 1 maart 1929).  Vandaar is hij in 1936 naar Spanje vertrokken. Zijn familie heeft daarna nooit meer iets van hem gehoord….

Het door mijn vader vertelde verhaal over Eliza houdt mij nog altijd bezig, zeker nu ik- totaal onverwachts-  onlangs via Yvonne Scholten het bericht uit Spanje ontving, dat Liza ’s graf in Spanje is ontdekt!  Had mijn arme opoe Truusje dit maar geweten:  ooit kwam een ambtenaar van de Gemeente haar vertellen dat haar enige zoon was overleden. Dat was alles ! Geen hoe, geen waar, geen wanneer.. Volgens mijn vader zou Eliza begraven zijn in een massagraf, ergens in de buurt van Barcelona. Dat leek het einde van het verhaal….. 

Inmiddels is me nu bekend, dat Liza al in december 1936 naar Spanje is vertrokken, dat hij vrij snel gewond is geraakt en later als korporaal van het 41-ste bataljon van de 11- de Internationale Brigade, Thälmann,  aan het Ebro-front heeft gevochten. Op 28 juli 1938 werd hij, aan het front van Gandesa,  ernstig gewond. Een dag later overleed hij in een militair hospitaaltje aan zijn verwondingen.  Het laatste nieuws over het gevonden graf van Eliza,  op een klein kerkhofje in Tarragona, vlak bij  Barcelona, raakte me diep. Het boek gaat weer open en nieuwe vragen overvallen me. Wie toch was deze Liza ? Volgens mijn vader een buitenbeentje in de familie, een aardige kerel, maar geen harde werker. Voelde hij zich het zwarte schaap in de familie en is hij daarom naar Krommenie vertrokken?  Wat heeft hij daar gedaan, wie heeft hij ontmoet en hoe kwam hij ertoe zich als vrijwilliger aan te melden om mee te gaan strijden in de Spaanse burgeroorlog? Waarom hebben mijn opoe Truusje, zijn moeder, noch zijn zus, mijn oma, nooit meer iets van hem gehoord vanuit Spanje? 

Eliza Roozendaal, je was een moedige, dappere kerel! Daar ben ik zeker van! Je hebt heel zware tijden doorgemaakt, daar in Spanje. Je gaf de strijd niet op toen je gewond raakte, maar ging terug naar het front! Ik ben blij nu te weten waar jij rust. Namens je moeder,  je vader, je zus en je hele familie zal ik bloemen leggen op jouw graf..  

Mochten er lezers zijn die meer weten over Eliza Roozendaal, dan zou ik  dat heel graag horen.

Kapelle, 26 juni 2021 – Elly Meeuwsen-Zandee