Na de Tweede Wereldoorlog leefde onder de Spanjestrijders de hoop dat er ook aan het fascistische bewind van Franco in Spanje  snel een einde zou komen. In 1946 werd de Vereniging Vrij Spanje opgericht. Met de Koude Oorlog werd die hoop de bodem ingeslagen. Een enkele Spaanse vluchteling klopte via via bij de Vereniging aan om hulp. Cor Verweij – zoon van Spanjestrijder Arie Verweij ( zie: https://spanjestrijders.nl/bio/verweij-arie) herinnert zich Ramon Verdasco.

Ergens in 1948 meert in de haven van Delfzijl een vrachtschip aan dat is vertrokken uit Valencia. Tremmer aan boord is Ramon Verdasco (ook geschreven als Berdasco), een Asturiër. Hij is op de vlucht voor het Franco-regime en op zoek naar een land dat hem wil opnemen. Als in 1937 de franquisten Noord-Spanje met Asturië hebben veroverd, wijkt Ramon uit naar Valencia dat nog in handen is van de wettige regering. Hij trouwt en gaat werken bij de spoorwegen in Murcia. Als Franco in heel Spanje zijn macht heeft gevestigd wordt Ramon gevangen genomen wegens ‘subversieve’ activiteiten. Zijn zwager, een geestelijke, weet hem vrij te krijgen, maar de grond blijft heet onder zijn voeten. Als de kans zich aandient om aan te monsteren op een schip (de Castillo Almansa?), grijpt hij die mogelijkheid aan om Spanje achter zich te laten. De vrachtboot brengt hem naar Delfzijl. (Als hij later zijn vluchtverhaal vertelt, heeft hij het onveranderlijk over ‘Delfzien’) Wanneer hij er aan wal stapt, treft hij er enkele arbeiders die hij met handen en voeten weet duidelijk te maken dat hij op de vlucht is voor de ‘fascistas’. De mannen nemen hem mee naar een terrein waar zij in de zgn. werkverschaffing graafwerk verrichten. Ramon verblijft een week of twee in de bouwkeet waar hij koffie zet en ander huishoudelijk werk voor de arbeiders uitvoert. 

Maar Ramon wil naar Rotterdam waar hij meer kans denkt te hebben om een boot te vinden die hem bv. naar Cuba brengt waar hij familie heeft. De arbeiders gaan met de pet rond, maar de opbrengst is net voldoende om met de trein in Amersfoort te komen. Ramon stapt echter uit in het voormalige station Maas in Rotterdam. Zoals toen gebruikelijk staat bij de uitgang een spoorwegbeambte die de kaartjes inneemt. Als de man ziet dat Ramon tot Amersfoort heeft betaald, is de vogel al gevlogen. Na een aantal tussenstappen vindt hij onderdak in het arbeidershuisje van mijn ouders. Hij verblijft er illegaal. Mensen van de Vereniging Vrij Spanje -mijn vader is bestuurslid- gaan consulaten af van landen die Spaanse refugiés opnemen. Dat doen ze niet alleen voor Ramon, maar ook voor een zestal Spanjaarden die gevangen worden gehouden op het Rotterdamse hoofdbureau van politie aan het Haagse Veer. Zou dat niet lukken, dan werden de vluchtelingen teruggestuurd naar Spanje. Frankrijk is bereid ze toe te laten. Als ze in Amsterdam bijeenkomen voor de treinreis naar Parijs, blijkt Ramon niet de vereiste papieren te hebben. De begeleidende marechaussees knijpen een oogje dicht. Mijn vader: ’Ze wilden van het gelazer met Spaanse vluchtelingen af zijn’. Ramon belandt in Parijs waar hij ‘chiffonnier’ wordt. Hij koopt textielresten van naaiateliers op, sorteert ze en verkoopt ze door aan de industrie, Dat legt hem geen windeieren. Na zijn pensionering vestigt hij zich in Zuid Frankrijk, niet ver van de grens met Spanje. Maar hij piekert er niet over naar Spanje te gaan, want daar huizen nog altijd de ‘fascistas’. Hij haatte de Rooms Katholieke kerk, want die stond voor hem gelijk aan de Nationalisten van Franco. Die haat had hij van huis uit meegekregen. Toen hij wat kon lezen en schrijven, haalde zijn vader hem van school, want ‘beter geen onderwijs dan katholiek onderwijs’. Een staaltje van die afkeer kregen mijn vrouw en ik mee bij ons eerste bezoek aan Parijs meer dan zestig jaar geleden. Wij wilden de Notre Dame bezoeken, maar Ramon bezwoer ons dat niet te doen. ‘Fascistas’ en zo. Uiteindelijk ging hij toch mee de kathedraal in, maar deponeerde wel een zak vol kersenpitten en steeltjes in een biechtstoel. De schaamte was voor ons. 

Tot aan Ramons dood in 1997 hebben mijn ouders (‘Papa et Maman’ waren zijn helden), mijn broer en ik contact met hem gehouden. Hij was meermalen bij ons in Nederland en wij daar, in Parijs en de Hérault. Al die ontmoetingen kenden altijd een vast onderwerp: Ramons verslag van zijn vlucht vanuit Valencia via ‘Delfzien’ naar Rotterdam. 

Ramon Verdasco was een kleurrijk mens die nog regelmatig opduikt in onze herinneringen aan toen.