Vandaag is de tentoonstelling ‘De oorlog begon in Spanje’ geopend.

Deze tentoonstelling loopt tot 7 juli en is te bezichtigen op kantoortijden in het Stadsdeelhuis Amsterdam-Noord, Buikslotermeerplein 2000, Amsterdam.

Tevens werd vandaag de website van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) met biografieën van Nederlandse Spanjestrijders, www.spanjestrijders.nl , opengesteld voor het grote publiek.

Stadsdeelvoorzitter Coby van Berkum Amsterdam-Noord hield een openingstoespraak waarna Yvonne Scholten en Eric de Ruijter wat vertelde over de biografieënwebsite van Nederlandse Spanjestrijders. Sebastiaan Faber, hoogleraar Spaanse literatuur en cultuur, sloot af met een korte voordracht over hoe actueel de Spaanse Burgeroorlog nog is in de Spaanse maatschappij.

Vervolgens verrichte Coby van Berkum samen met de voorzitter van de stichting Gien Klatser de officiële opening van de tentoonstelling.

Toespraak van Coby van Berkum bij de opening op 14 juni 2016

van de expositie ‘De oorlog begon in Spanje’.

Dames en heren,

Dit jaar is het tachtig jaar geleden dat de Spaanse Burgeroorlog uitbrak. Een oorlog die in 1939 eindigde. Een oorlog die het begin was van een brute fascistische dictatuur die tot 1975 duurde met tienduizenden executies en honderdduizenden gevangenen.

De Spaanse Burgeroorlog is in ons land een vergeten oorlog. Maar het was een oorlog met verstrekkende, internationale gevolgen. Voor de bevolking van Spanje, de Spanjestrijders en voor Europa.

De tentoonstelling ‘De oorlog begon in Spanje’ die we zo meteen samen gaan bekijken, wil met een aantal fotocollages dit verhaal waarin ook mensen uit Amsterdam-Noord een rol spelen, weer onder de aandacht brengen.

“Vertel jullie kinderen over ons en onze strijd. Werk en heb lief, vecht en win. Leef. Leef allen en wordt groot. ”

Dit waren de laatste woorden van een afscheidsbrief van verzetsstrijder en oud-Spanjestrijder Krijn Breur voordat hij op 5 februari 1943 werd gefusilleerd.

Krijn Breur groeide op in Amsterdam-Noord, hier vlakbij aan de Adelaarsweg. Het huis was een middelpunt van allerlei sociaal-politieke activiteiten en vele leden van de SDAP en van de AJC waren er kind aan huis.

De crisisjaren en de opkomst van het fascisme wierpen al gauw hun schaduw over Nederland. Als in 1933 Hitler in Duitsland aan de macht komt vluchten vele Duitsers illegaal naar Nederland. Zij waren Duitsland ontvlucht omdat hen, als tegenstanders van Hitler, arrestatie en opsluiting in een concentratiekamp boven het hoofd hing. Zoals bijvoorbeeld Heinz Schade die bont en blauw geslagen door de SA zijn toevlucht zoekt tot Nederland en illegaal onderdak vindt in Amsterdam-Noord.

Krijn Breur houdt hoop. Op 18-jarige leeftijd schrijft hij over de viering van 1 Mei “de grote gedachte, die dan door de wereld gaat, brengt nieuwe hoop en vertrouwen in hen, die achter het prikkeldraad van concentratiekampen en in duistere kerkers der gevangenissen zuchten”.

In juli 1936 breekt in Spanje een burgeroorlog uit na een coup van conservatieve generaals. Generaal Franco kwam al snel naar voren als de belangrijkste generaal van de opstandelingen. Franco vraagt en krijgt onmiddellijk uitgebreide militaire steun van Hitler-Duitsland en het Italië van Mussolini. De democratische regering van Spanje krijgt weinig tot geen steun van andere westerse democratische landen.

Veel mensen willen het oprukkende fascisme een halt toewerpen. Uit vele landen meldden zich vrijwilligers om de Spanjaarden bij te staan in hun strijd tegen fascisme en de Republiek te verdedigen. Ook uit Nederland vertrekken meer dan 700 Nederlandse mannen en vrouwen naar Spanje.

Eén van hen was de Noord Amsterdammer Krijn Breur. Ook illegaal in Nederland verblijvende vluchtelingen zoals Heinz Schade sloten zich hierbij aan. Zij allen behoorden tot een groep mensen die deel uitmaakte van een grote sociaal-politieke beweging die streed voor democratische rechten, gelijkheid en sociale vooruitgang.

Geen van hen had verwacht dat dit het begin was van een wereldbrand en een strijd voor democratie en vrijheid. Een strijd die duur werd betaald.

Heinz Schade kwam nooit meer thuis. Hij sneuvelde 19 december 1936 bij Boadilla del Monte Madrid. Krijn Breur, kwam zwaargewond wel terug uit Spanje.

Hij en de andere Spanjestrijders kregen in Nederland geen warm onthaal. Zij werden stateloos verklaard. Na de inval van Nazi-Duitsland in mei 1940 pakten vele oud-Spanjestrijders de gewapende strijd tegen het fascisme direct weer op. Samen met Samuel Dormits leidde Krijn Breur het harde verzet als Nederlandse Volks Militie (NVM). Een strijd die hij uiteindelijk met de dood moest bekopen.

Dames en heren,

Deze geschiedenis, die ook onderdeel is van de geschiedenis van Amsterdam-Noord, mag niet worden vergeten. Dat vindt ook ons bestuur. Ook vandaag vallen er nog steeds slachtoffers in oorlogen ergens in de wereld. We hebben blijkbaar nog steeds niet geleerd van het verleden, van wat oorlog kan aanrichten. We gedenken vandaag niet alleen de slachtoffers van de Spaanse Burgeroorlog , maar ook alle mensen die nu slachtoffer van oorlog en terreur zijn.

Daarom spreek ik als voorzitter van het dagelijks bestuur van de bestuurscommissie mijn bijzondere waardering uit voor de Stichting Spanje 1936-1939 die het initiatief heeft genomen voor deze expositie en voor het symposium dat hier in het Stadsdeelhuis op 2 en 3 juli zal worden gehouden.

Ook voor de andere initiatieven: de herdenking bij het Spanje monument op 6 juli aanstaande en het toegankelijk maken van de biografieën van de Spanjestrijders via een website van het Internationaal Instituut Sociale Geschiedenis ben ik de stichting zeer erkentelijk.

Dank jullie wel.