Door E. Milikowski, Eext, December 2015.

Van haar twaalfde levensjaar (v.a. 6 december 1930 tot juli 1935) was Riek de Raat lid van de AJC bij de ‘Rode Valken’, waar zij bevriend raakte met haar ‘hordeleidster’ Alie Offenberg. Ook na de AJC-tijd zijn zij met elkaar bevriend gebleven. Gerard du Bruin maakte, evenals Riek de Raat deel uit van de vriendenkring van Alie Offenberg.

Riek kwam regelmatig bij Alie Offenberg thuis in de Burgemeester Tellegenstraat (Diamantbuurt Amsterdam Zuid). Alie Offenberg woonde daar in een kleine ‘commune’, samen met een (oud-)AJC-ster (Hedwig) en nog twee vrienden: Bob de Groot en Max Boaz. Daar kwamen regelmatig vrienden op bezoek, onder anderen Gerard du Bruin en Luuk van Heerden, de vriend van Alie Offenberg.

Gerard ’39
Gerard du Bruin, oud-Spanjestrijder
(*Amsterdam 1912 – † Neuengamme 1942)
1939, portretstudie Riek de Raat
(aanwezig Stadsarchief Amsterdam

Alie Offenberg en haar vrienden waren al vroeg betrokken bij de communistische beweging. Deze omgeving was voor Riek de Raat zeer inspirerend en had grote invloed op haar politieke ontwikkeling. Zij voelde zich daardoor bovendien zozeer gestimuleerd dat zij in 1935 de Sociaal-democratische gedachte én de AJC heeft verlaten en zich aansloot bij de jongerenorganisatie van de communistische beweging, de Vereniging voor Cultuur Ontwikkeling en Ontspanning (VCOO).

Riek de Raat tekende in die tijd al regelmatig en Alie Offenberg heeft haar gestimuleerd om naar de Kunstnijverheidsschool (IvKNO) te gaan. Riek werkte overdag om bij te dragen aan het gezinsinkomen en had daarvoor geen geld, maar de directeur Smit ging er mee akkoord dat Riek zonder betaling tekenlessen kon volgen en in 1936 bezocht Riek wekelijks avondlessen bij Van der Wal (lid kunstgenootschap St. Lucas). Het IvKNO was destijds gevestigd in de Gabriël Metsustraat in Amsterdam.

Vanaf omstreeks 1936 was Riek de Raat, naast haar activiteiten voor de communistische beweging actief voor de Internationale Rode Hulp (IRH). Zij steunde de strijd tegen het fascisme van de Internationale Brigade in de Spaanse Burgeroorlog, onder meer met het inzamelen van geld en met het verzorgen van eet- en slaapadressen voor politieke vluchtelingen uit Duitsland, en/of het onderbrengen op onderduikadressen.

Pasfoto Anton Winterink ca. 1940 (*Arnhem 5-9-1914 – † Breendonk 6-7-1944), archief Riek Milikowski- de Raat

Omstreeks 1938 ontmoette zij bij haar vriendin Rita Storck thuis (op de Westermarkt no. 10, tevens een contactadres voor politieke activiteiten), Anton Winterink (Arnhem, 5-9-1914). Anton Winterink hielp onder meer Spanjestrijders de grens over.

Vanaf 1940 was Anton Winterink de eerste levenspartner van Riek de Raat. Tijdens de oorlog maakte Anton Winterink (verzetsnaam Wim) onder meer deel uit van het internationale verzetsnetwerk Die Rote Kapelle. Na de Februaristaking van 1941 gingen Riek de Raat en Anton Winterink samenwonen en dook hij bij haar onder op haar nieuwe woonadres in de Oude Looierstraat no 8. Op 19 augustus 1942 werd hij gearresteerd bij een contact-afspraak en gevangen gezet in de Kriegs Wehrmachts-gevangenis in Brussel en later in Concentratiekamp Fort Breendonk. Hij werd op 6 juli 1944 gefusilleerd.

Een geschilderd portret dat Riek de Raat van Anton Winterink maakte in 1942, is na zijn arrestatie in 1942, bij een inval in haar woning door de Grünen, verloren gegaan.

Geïnspireerd door de politieke ontwikkelingen, zowel voor, tijdens, als na WO II, schildert Riek Milikowski-de Raat in 2002, op 84-jarige leeftijd, een Nederlandse Flamencodanseres die poseert in authentieke traditionele Spaanse klederdracht, met geknoopte sjaal en met Spaanse kam en rode roos in het haar: Een hedendaags politiek statement als ondersteuning voor het verzet tegen fascisme, vervolging, onderdrukking en oorlog.

Ode aan de Internationale Brigade
en degenen die streden tegen het fascisme
tijdens de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939)’ 2002, Riek Milikowski-de Raat (olieverf op linnen, 50 x 60 cm)

Dit schilderij is op verschillende plaatsen tentoongesteld, 2002 Vakbondsmuseum in Amsterdam, 2006 Henriette Polak Museum in Zutphen en 2015 Museum Admiraliteitshuis in Dokkum.

======

De Vriendenkring – vervolg

======

Zie ook

Een gedicht over een Spanjestrijder

Spanjestrijders in Neuengamme

‘Alles wat leeft gaat voor‘, krantenartikel in TRouw 25/04/2002

Riek Milikowski-de Raat: de kleur van de realiteit : een overzicht van 60 jaar werk (2002) samenstelling, redactie en vormgeving E. Milikowski, uitg. Stichting Atelier ’92, Eext, ISBN 90-805002-1-6

Op 30 oktober 2015 was Riek de Raat te zien in de VARA televisie serie De Strijd.