Een gemakkelijke staatsgreep werd verwacht maar de rebellerende generaals werden verrast door het massale volksverzet, met name in de grote stedelijke centra.. De bemanning van de Spaanse vloot verzette zich tegen zijn officieren en koos de zijde van de wettig gekozen regering. Hierdoor was het niet mogelijk om het in Spaans Marokko gelegerde Spaanse Vreemdelingenlegioen en de huurlingentroepen via de straat van Gibraltar naar Spanje over te brengen. Generaal Franco zat daarmee vast in Spaans Marokko. Om uit deze impasse te komen waren transportvliegtuigen nodig.

Daarom werd door Franco contact gezocht met enkele in Spaans Marokko wonende Duitse ondernemers, Adolf Langenheim en Johannes Eberhard Franz Bernhardt. Er werd besloten om een kleine delegatie naar Duitsland te sturen om daar aan Adolf Hitler en Hermann Goering gerichte brieven te overhandigen. Op 23 juli 1936 vertrok een gezelschap (bestaande uit Alfred Hencke, Francisco Arranz Monasterio, en Langenheim en Bernhardt) met het Lufthansa postvliegtuig Max von Muller, een Junker JU-52 (D-APOK) naar Duitsland.

Na bemiddeling door Rudolf Hess vindt er een gesprek plaats met Hitler en wordt door Hitler en Hermann Goering op 26 juli 1936 besloten Franco te voorzien van vliegtuigen en piloten om de Afrikaanse troepenmacht van Tetuán naar Sevilla over te brengen. Onder de naam Unternehmen Feuerzauber wordt in de periode eind juli tot oktober 1936 een luchtbrug onderhouden waarmee twintig Ju-52 in meer als 800 vluchten ongeveer 14000 manschappen en 500 ton materieel naar Spanje overbrengen.

Voor de zakelijke afwikkeling wordt onder leiding van Walter Warlimont een onderneming volgens het Montan-schema opgericht.

Het Montan-schema was een manier om in Duitsland overheidsbemoeienis in de wapenindustrie te verbergen; Doormiddel van een schijnbaar niet-gouvernementele tussenpersoon (organisatie) ging de Duitse staat economische en juridische relaties aan die te maken hadden met de wapenindustrie. Hiermee werd verhuld dat het Verdrag van Versailles werd gebroken.

Aan Duitse zijde wordt de onderneming Rohstoff-Waren-Kompensation-Handelsgesellschaft (ROWAK) opgericht onder leiding van Eberhard von Jagwitz. Aan Spaanse zijde wordt in Tetuán de onderneming Compañía Hispano-Marroquí de Transportes Limitada (HISMA, Limitada) opgericht onder leiding van Johannes Eberhard Franz Bernhardt.

Tegen vergoeding van rechten op delfstoffen, mineralen en mijnconcessies leverd Duitsland militaire steun aan de Spaanse opstandelingen. Hierbij ging het om strategische grondstoffen zoals koper, ijzer, tin, zink, lood, kobalt,, nikkel en wolfram. Van Italiaanse zijde wordt de Societá Fertilizzanti Naturali Italiani (SAFNI) opgericht. Bestellingen die van Spaanse zijde, georganiseerd door Nicolas Franco, de broer van Franco, worden gedaan aan HISMA worden door Bernhardt doorgestuurd aan ROWAK die de bestelling in Duitsland afhandeld.

Wie waren deze Bernhardt en Langenheim?

Bernhardt, Johannes Eberhard Franz (1897-1980)

De student Rechten Bernhardt meldt zich in 1914 aan als militair en is gedurende de oorlog gestationeerd in Oekraïne. Na de oorlog is hij lid van het Freikorps Bahrenfeld. Van 1919 tot 1924 is hij reder in Hamburg waarna hij vertgenwoordiger wordt voor Mannesmann en Rheinmetal-Borsig. In januari 1930 is Bernhardt werkzaam in Spaans Marokko als gevolmachtigde van H. & 0. Wilmer, Sucesores de H. Tönnies. In die hoedanigheid  verzorgd hij leveringen aan het Spaanse leger en ondernemingen zoals Compania Espanola de Minas del Rif en schrijft hij analyses over Frans en Spaans Marokko voor de Duitse ambassade in Madrid.

Vanaf maart 1935 is hij in Frans-Marokko een ongewenst persoon en wordt hem de toegang geweigerd.

Hij wordt hoofd van de Nazi-persdienst in Tetuán en verzorgt samen met Adolf Langenheim voor de verspreiding van fascistische tijdschriften om onrust te stoken. Het geld voor deze uitgaves komt van de Auslands Organisation (AO) van de NSDAP, Duitse firma’s van Bernhardt zelf, de Gestapo van Himmler en de Abwehr van Canaris.

In 1936 wordt hij de bedrijfsleider van ROWAK. Johannes Bernhardt organiseert de levering van vliegtuigbrandstof uit Tanger en Frans Marokko en Gibraltar. Op 21 augustus 1936 komt hij met de dictator Salazar van Portugal tot overeenstemming voor de levering van militairmaterieel en brandstof om daarmee de blokkades van de Spaanse havens door de Spaanse marine te ontlopen. Later bemiddeld Johannes Bernhardt dat de firma Giesecke & Devrient in Leipzig de bankbiljetten voor fascistisch Spanje gaat drukken.

Langenheim, Adolf Johannes Paul (1872-1958)

Adolf Johannes Langenheim was een Duitse mijningenieur. In de periode 1907-1909 werkte hij in Tanger als vertegenwoordiger en mijningenieur voor de Union des Mines Marocaines een dochtermaatschappij van het Mannesmann concern. Van 1910 tot 1914 is hij werkzaam bij Wm. H. Muller & Co in Den Haag. Waarna hij in augustus 1914 naar Madrid vertrekt. In 1921 keert hij naar Tanger terug om de Spaanse mijnonderneming Sindicato de Exploracion Minera te gaan leiden.

In de jaren twintig treed hij toe tot de NSDAP. Langenheim was gehuwd met de Italiaanse diplomatendochter Margherita Constanza Gianatelli-Gentile en had hierdoor goede relaties met de Italiaanse fascisten, zoals de Italiaanse consul in Tetuán, Bivio Skrana, die in 1923 had deelgenomen aan Mussolini’s ‘Mars op Rome’.

Langenheim had drie zoons. Heinrich, die in 1936 een naaste medewerker van Joachim von Ribbentrop zou worden, Reinhardt Paul en Adolf Leo die later beiden zouden sneuvelen aan het Oostfront in Rusland.

Tijdens de Rifoorlog in Marokko was hij adviseur van Abd-el-Krim toen deze na de Spanjaarden verslagen te hebben, Frans Marokko aanviel.

In april 1934 werd Langenheim Ortsgruppenführer van de NSDAP voor Spaans Marokko.

De Fransen beschouwde Adolf Johannes Langenheim in de 20er en 30er jaren als een top-agent van de Duitse Abwehr in Marokko. Ook zijn zoons zouden later werkzaam zijn voor de Duitse Abwehr van Canaris.

Na het overlijden van Adolf Johannes Langenheim in november 1958 zond Francisco Franco een condoleance-telegram naar zijn weduwe. De Spaanse generaal-consul in Tetuán, Santiago Sangro y Torres en de Duitse ambassadeur in Marokko, Hansjoachim von der Esch kwamen de weduwe persoonlijk condoleren.

Historische curiositeit

Een historische curiositeit is de innige relatie tussen de familie Langenheim en prins Bernhard. Heinrich Langenheim, zoon van Adolf Johannes Langenheim, was een van de intiemste vrienden van prins Bernard. De prins, Heinrich en zijn broer Adolf studeerde samen Rechten en waren actief lid van de Duitse Luchtsportbond (Deutsche Luftsportverband (DLV)). In 1934 bracht prins Bernhard drie maanden zijn vakantie door als gast bij de familie Langenheim in Tetuán.

Oudjaar 1936 werd door het aankomend huwelijkspaar, prinses Juliana en prins Bernhard, gevierd met een gemaskerd bal. Onder de aanwezigen waren Adolf en Heinrich Langenheim en hun beide ouders. Prins Bernhard viel hierbij op door verkleed te gaan in het uniform van de Spaanse falangisten. De Langenheims waren als genodigde gasten ook aanwezig bij de huwelijksvoltrekking op 7 januari 1937.

Op vakantie bij de familie Langenheim in 1934. De prins derde van links; links van hem de heer Langenheim

Oudjaar 1936. Staand: 3de en 4de van rechts Adolf en Heinrich Langenheim. Zittend: Juliana en Bernhard.

Verder lezen

• Die Marokko-Deutschen 1873-1918, Gunther Mai, Vandenhoeck & Ruprecht, 2014, ISBN: 9783525300381
• Die Marokko-Deutschen 1873-1918 , Kurzbiographien, Gunther Mai
• The Nazi conspiracy, Emile Burns, Victor Gollancz Ltd., 1937
• Hitler’s shadow empire, Nazi Economics and the Spanish Civil War, Pierpaolo Barbieri, Harvard University Press, 2015, ISBN 978-0674728851
• Hitler and Spain, Robert H. Whealey, University Press of Kentucky, 2005, ISBN-13: 978-0813191393
• Bernhard een verborgen geschiedenis, Annejet van der Zijl, Querido, 2010, ISBN 9789021437644