In de Nicolaïkerk in Utrecht is een gebrandschilderd raam te zien dat op 15 januari 1956 daar is geplaatst. Het is een herdenkingsraam ter herinnering aan Johan Brouwer.

Brouwer werd geboren in Delfshaven op 31 mei 1898. Zijn vader was arbeider in de Rotterdamse scheepsbouw en streng Hervormd. Hij maakte het Gymnasium af in 1920 en ging Oosterse Letteren studeren in Leiden. Het was het begin van een tumultueuze periode in zijn leven die er uiteindelijk toe leidde dat hij voor moord werd veroordeeld en tussen 1922 en 1928 een gevangenisstraf uit moest zitten. In de gevangenis studeerde hij Spaanse taal en -letterkunde. Na het uitzitten van zijn gevangenisstraf studeerde hij in 1930 cum laude af in de Spaanse letterkunde, aan de Universiteit van Groningen. Een jaar later promoveerde hij met een proefschrift over de Spaanse Mystiek.

In mei 1932 huwde hij met Betteke Kluyver, de dochter van de Groningse hoogleraar Nederlands Kluyver. Hij gaf les in Spaans en Italiaans aan een Haagse M.O. opleiding en schreef boeken en artikelen over Spanje en de Spaanse taal en literatuur.

Door zijn ervaringen in de Spaanse Burgeroorlog veranderde hij van gedachten. Als Katholiek en traditionalist bezocht hij het Spanje van Franco. De sociale onrechtvaardigheid en de onmenselijkheden waarvan hij daar getuige moest zijn, deden hem zich met weerzin en afgrijzen afwenden van de opstandelingen onder leiding van Franco en  koos hij voor de Republikeinen. Hij werd zich bewust van het gevaar van de politiek van Franco in de internationale politieke verhoudingen, de oorlogsdreiging, en hij waarschuwde in woord en geschrift over het gevaar van non-interventie.  Zo sprak hij in de zomer van 1937 in Spanje  op het Tweede Internationale Schrijverscongres voor de Verdediging van de Cultuur.

Bij het uitbreken van de Tweede wereldoorlog woont hij net in Utrecht aan de Tolsteegsingel 42 bis waar hij les geeft aan de Handelsdagschool. In 1941 wordt in Amsterdam de lector Spaans aan de Universiteit van Amsterdam, Dr. J. A. van Praag, ontslagen omdat hij joods is. Brouwer wordt tot zijn opvolger benoemd. Maar na een hetze van de Nationaal Socialistische Beweging (NSB) neemt hij ontslag.

Hij raakt betrokken bij het studentenverzet tegen de invoering van de loyaliteitsverklaring. Daarnaast steunt hij kunstenaars die zich tegen de Kultuurkamer verzetten.

Op 27 maart 1943 voert Johan Brouwer, samen met veertien andere verzetsmensen, een aanslag uit op het Bevolkingsregister van Amsterdam.

Binnen een week na de aanslag worden Brouwer en elf andere leden van de groep gearresteerd en door een SS- und Polizeigericht ter dood veroordeeld. Op 1 juli 1943 worden zij geëxecuteerd in de duinen van Overveen. In september 1945  is zijn stoffelijk overschot op de Erebegraafplaats Overveen bijgezet.

In 1953 doet zijn vrouw de Nicolaïkerk het aanbod om een gebrandschilderd raam te plaatsen. Het raam ontworpen en gemaakt door P.H.G.C. Kok uit Weesp wordt op 15 januari 1956 in de kerk geplaatst.

Zie ook:

Biografisch Woordenboek van Nederland, Johan Brouwer

Biografie Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse letteren, Johan Brouwer

Printversie